BEREND HOLSBOER
brievenweger

Berend Holsboer brievenweger

Op een internetveiling kocht ik deze ooit door Berend Holsboer uit Arnhem, Nederland gemaakte brievenweger. De weger had een nogal vreemd rechthoekig plateau waarvan een zijde naar boven was omgevouwen, zie onderstaande foto. Dit bleek gedaan om bij weging de centrale staander niet te raken. Dat plateau is duidelijk niet origineel en de lengte van het vertikale buisdeel onder het plateau is gewoon te kort. De verbinding met de buis was grof en lelijk. Er zat ook nog een lelijke, overvloedige zachtsoldeerverbinding tussen deze buis en het gepoorte deel waar in rust de maatschaal tussen steekt. De vraag was hoe moet deze weger er oorspronkelijk hebben uitgezien? Dankzij Ritzo Holtman, redacteur van het blad Meten & Wegen van de vereniging GMVV, en zijn rubriek Literatuur op de website van de GMVV en daarna hulp van de vereniging De Hollandse Cirkel, van de heer Leen Aardoom en vervolgens van de heer Hendrik Holsboer, een achterkleinzoon van Berend Holsboer is dat duidelijk geworden. Op een van de foto's in het album van "B. Holsboer, Werktuigkundige, Arnhem" staat een tafel met daarop ondermeer twee brievenwegers, zie onderstaande foto. De rechter brievenweger is onmiskenbaar de brievenweger die ik kocht! Met wat meten werd duidelijk hoe lang de vervangende buis diende te worden. Ook het onderste korte buisdeel heb ik vervangen vanwege de wat grote speling op de draaipunten. De heer Hendrik Holsboer hielp mij aan een maatschets van het briefplateau door een vergelijkbaar plateau van een andere weger zorgvuldig op te meten. De brievenweger is geheel gedemonteerd, schoongemaakt en opgepoetst. Beide buisdelen zijn vervangen. Met de figuurzaag heb ik uit messingplaat een nieuw briefplateau gezaagd en daarna met

achterkant van de weger

vijl en veel geduld de cirkelvorm geperfectioneerd. Een klein cilindrisch staafje heb ik onder op het nieuwe plateau gesoldeerd en dat verbindt nu het plateau met het buisdeel. De grote maatschaalhouder met daaraan het bovenste hefboomdeel had al niet meer de oorspronkelijke zwarting. Daarom heb ik de nog wel aanwezige oorspronkelijke zwarting van de onderste korte hefboom en de draaipuntbeugels afgepoetst en zo de brievenweger een rustiger kleurbeeld gegeven. Alleen de wijzer is zwart gelaten om het contrast bij de aflezing groot te houden.
Een uitgebreid artikel over Berend Holsboer is geschreven door dr.ir. Leen Aardoom in Geo Info 2010 11/12 pp. 10-15 met de titel "Berend Holsboer (1832-1895) mechanicus te Arnhem". Eerder is een kleinere Holsboer brievenweger getoond zie deze Holsboer.
Op de schaal staat Gr. er wordt in grammen gemeten. De maatschaal gaat tot 250 gram. Er staat per gram een maatstreep van nul tot 200 gram. Per 5 gram is bovendien de maatlijn wat langer en per 10 gram staat de maat er in cijfers bij. Boven de 200 tot aan 250 gram is de schaal per vijf gram onderverdeeld en staan er ook per tien gram cijfers. De naam B. Holsboer en de plaats Arnhem staan in hoofdletters klein op de maatschaal. Heel bijzonder is dat er op de maatschaal van deze brievenweger nog de volgende cijfers staan: bij 15g staat een 1, bij 50g staat een 2, bij 100g staat een 3, bij 150g staat een 4 en bij 200g staat een 5. Via lang zoeken op Delpher heb ik kamerstukken over de Postwet van 1871 achterhaald, en ook krantenaankondigingen over deze nieuwe posttarieven per 1 januari 1871 kunnen inzien. Mijn vermoeden werd bevestigd: de genoemde cijfers 1 tot en met 5 zijn het aantal postzegels van vijf cents dat men diende te plakken. Bepalend voor de datering is de 200g met het cijfer 5. Deze tariefgrens bestond niet vóór 1 januari 1871, en verviel alweer per 15 maart 1882. Deze Holsboer brievenweger kan daarom gedateerd worden op de periode 1 januari 1871- 15 maart 1882. Onderstaand veel beelden van deze fraaie Berend Holsboer brievenweger.

twee Holsboer brievenwegers naast o.a. een meetketting en een waterpas op een tafel dit is een foto uit het album van B. Holsboer, Werktuigkundige, Arnhem (met dank aan Hendrik Holsboer)

de Holsboer brievenweger zoals gekocht

de herstelde en opgeknapte Holsboer brievenweger

de oorspronkelijke Holsboer brievenweger (met dank aan Hendrik Holsboer)

animatie: onbelaste en met 100g belaste weger

met 100g belaste weger

met 200g belaste weger

met 250g belaste weger

bij 15 gram staat een 1

bij 50 gram staat een 2

bij 100 gram staat een 3

bij 150 gram staat een 4

bij 200 gram staat een 5

de opgeknapte Berend Holsboer

fragment uit de Zierikzeesche Nieuwsbode van 22 december 1870 bij 200 gram staat 25 Cents, dat is 5x het port van een brief van enkelvoudig gewigt dat 5 Cents bedraagt

de Holsboer naast een kleinere Holsboer

B. Holsboer is de maker	B. Holsboer Arnhem staat onderaan de maatschaal	B. Holsboer was in Arnhem gevestigd
de zwart gelaten wijzer	het nieuwe vlakke briefplateau	beugel met het hoofdraaipunt
maatschaal met een streep per gram	sierlijke bolknop	maatschaal steekt door opening

maatschaal steekt door opening	maatschaal steekt door opening	maatschaal steekt door opening
per gram een maatstreep tot 200g	het contragewicht	uiterst rechts Gr. op de schaal
beugel met het onderste draaipunt	mooi uitgevoerd het onderste draaipunt	draaipunt op de buis

de onderste hefboom	de onderste hefboom	onderste draaipunt
steunen met 3 schroeven vast op staander bovendien heeft elke steun een eigen positioneerpennetje	de drie ranke steunen	vertikale zaagsnede in de draadbus truc om vastlopen van messing op messing te verhinderen