PESE-LETTRES
brievenweger
RENÉ GUÉRIN

de gerestaureerde brievenweger van René Guérin

Met flink wat geluk kom je op het internet soms een echt bijzondere brievenweger tegen en herken je aan de wegervorm ook nog direct de maker. Op de website van een Franse antiekwinkel werd alleen het frame met het aanwijzerdeel van deze brievenweger aangeboden. De aanbieder wist trouwens dat het een ontwerp van René Guérin betrof. Op dit ontwerp werd door René Guérin op 15 januari 1849 een patentaanvraag voor 15 jaar gedaan. Een patent werd op 9 maart 1849 toegekend en kreeg het nummer FR7874. Op 21 maart 1849 werd er aan dat patent een supplement toegevoegd. Enkele patentfiguren staan verderop deze pagina. Op het internet vond ik twee andere exemplaren. In België is op de website van Erfgoedinzicht een incompleet exemplaar te zien, zie hier. In Frankrijk werd een compleet exemplaar verkocht op de website van Aquitania-Memoria, zie deze pagina. Van dit exemplaar staat op Youtube een kort filmpje met inleidende Franse teksten, zie aldaar. De gerealiseerde brievenweger wijkt op details af van de patentfiguren.

achterkant van de brievenweger

een snelle bepaling welk gewicht de weger op nul gram zet, dat blijkt 19 gram te zijn. Het gewicht van het te maken briefplateau samen met de ophanging mag maximaal 19 gram zijn

het gekochte wegerdeel

animatie: ophangen van het zelf gemaakte briefplateau zet de weger op nul [beweeg de aanwijzer over de foto]

In oude technische schoolboeken uit de jaren 1851, 1855, 1856, 1865, 1870 en 1885 staat een tekening van de Guérin brievenweger afgebeeld, al dan niet gespiegeld. In Equilibrium 1990 no.3, is op p. 1374 het patent FR7874 kort besproken. Ook in Le Système Métrique van 1997 is er p. 1115 aandacht voor dit patent FR7874.
Na twee maanden wachten werd het gekochte frame toch nog door PostNL (namens Mondial Relay en via Hermes) bij mij afgeleverd. Mijn plan werd om deze bijzonder oude brievenweger weer compleet te maken. Allereerst is het gewicht waardoor de weger op nul komt bepaald. Dat is 19 gram. Na wat rekenen is de dikte en diameter voor het messing briefplateau en de diameter en lengte voor de messing ophangbeugel bepaald. Ook de afmetingen voor het ophanghaakje heb ik ruwweg bepaald. Het toevoegen van wat extra gewicht onderop het briefplateau is daarbij later nog mogelijk. Ook een houten kistje met een aangepast (schuif-)deksel kwam in de planning. Een opbergkistje is deels op de patenttekeningen te zien. Het gekochte nieuwe kistje met schuifdeksel was wat te groot, ik heb door zagen de hoogte en de breedte verkleind. Daarna zijn de delen met houtlijm weer verbonden. Op het deksel is een extra plank met een op maat gezaagde uitsparing gelijmd. De wegervoet behoort in deze uitsparing geschoven te worden bij het opstellen van de brievenweger. Het past precies. In het kistje past het wegerframe met de daaraan draaibaar bevestigde aanwijzer, de losgenomen ophangbeugel en het losse briefplateau, zie onderstaande foto's. Het kistje is een paar keer met donker eiken beits behandeld.
De maatschaal van mijn exemplaar is van opgeplakt papier. Bij de schaalwaarden in gram staat het Franse brieftarief. De eerste erop gedrukte gewichtsgrens van 7½ gram en 20 centimes is doorgehaald. Per 1 januari 1862 werd die eerste briefpost-gewichtsgrens verhoogd tot 10 gram en 20 centimes. Ook werd toen de briefpost-gewichtsgrens van 15 gram vervangen door 20 gram. Die gewichtsgrens past niet op deze briefweger. Op de papieren maatschaal staat bij 15 gram 40 centimes. Daarboven staat een pijltje omhoog en de waarde 80 centimes. Dit valt door de uitgelopen lijm nog maar amper te lezen. Dat was het tarief van 15 gram tot 100 gram in de periode 1 juli 1854 tot 1 januari 1862. Dit exemplaar is daarom waarschijnlijk ergens in die periode aangeschaft en de maatschaal werd na 1 januari 1862 aangepast op het nieuwe posttarief. Dat posttarief bleef geldig tot 1 januari 1871.
De maatschaal van het exemplaar in Frankrijk is geverfd en heeft de waarden: 0, 7½ en 15, zonder een gram-aanduiding, en nog wel leesbaar staat tussen 7½ en 15 het tarief van 40 centimes. Dat was het brieftarief van 1 januari 1849 tot 1 januari 1850 en opnieuw ook van 1 juli 1854 tot 1 januari 1862. Dat exemplaar is van 1849 of uit de periode 1854-1862.
Op de maatschaal van de weger in België staan alleen de waarden: 0, 10 en 20, zonder gram-aanduiding en zonder posttarief. Dit exemplaar is van na 1 januari 1862. Ook deze maatschaal is geverfd.
De twee exemplaren op het internet hebben een briefplateau waarin verstevigingscirkels en ook teksten staan geperst, het lijkt op embossing.

De tekst buiten de binnencirkel op het briefplateau in Frankrijk: * EMPLOYÉ PAR L'ADMINISTRATION CIE DES POSTES * FABQUE 66. R. DES MARAIS ST MARTIN A PARIS De tekst binnen de binnencirkel: PESE LETTRES GUÉRIN BREVET DE 15 ANNÉES en met veel kleinere letters: SANS GARANTIE DU GOUVERNEMENT	De tekst buiten de binnencirkel op het briefplateau in België: * EMPLOYÉ PAR L'ADMINISTRATION CIE DES POSTES * EXPEDITION & EXPORTATION De tekst binnen de binnencirkel: PESE LETTRES GUÉRIN BREVET DE 15 ANNÉES en met veel kleinere letters: SANS GARANTIE DU GOUVERNEMENT
het briefplateau van de weger in Frankrijk [bron en te vinden op Aquitania-Memoria]	het briefplateau van de weger in België [bron en te vinden op Erfgoedinzicht.be]

de twee op papier geprinte briefplateaus

links het briefplateau gezien in België, rechts het briefplateau gezien in Frankrijk

de twee op papier geprinte briefplateaus

het papieren Franse plateau op mijn briefplateau gelegd

met alleen mijn zelfgemaakte messing briefplateau

het papieren Belgische plateau op mijn briefplateau gelegd

de weger heeft aanslagen aan het begin en einde van de maatschaal

links is de bovenste aanslag duidelijk in beeld

de briefweger bovenop het bewaarkistje staat klaar om te wegen

figuur uit het boek Cours Elementaire de Mechanique uit 1851 N.B. de wegervoet ligt in het houtvlak

figuur uit patent FR7874 van 13 januari 1849 N.B. hier staat de briefweger vastgeschroefd

figuur uit patent FR7874 van 13 januari 1849 N.B. de gekantelde rechthoek is de binnenmaat van de kist daaronder staat een dwarsdoorsnede van de kist

als afgebeeld in het Natuurkundeboek voor de jeugd: Slinger en Magneet in dienst van den Mensch uit 1865

afbeelding met de wegervoet bovenop de houten grondplaat

afbeelding uit een natuurkundeboek uit 1885 met de wegervoet vastgeschroefd op de houten grondplaat

afbeelding uit een mechanicaboek uit 1855 met de titel: allereerste gronden der practische en theoretische mechanica deze afbeelding is gelijk aan die uit 1851

het bovenste plankje op de schuifdeksel is flink dik uitgevoerd	de schuifdeksel ligt in de groeven	de dikte van het bovenste plankje op de schuifdeksel goed in beeld
de opgelijmde papieren maatschaal heeft alleen maatstrepen bij 0, 7½, 10 en 15 gram	de doorgehaalde waarde van 7½ gram en de bijgeschreven waarde bij 10 gram	de aanwijzer met het contragewicht op de arm staat hier precies op de nul gram

de Guérin brievenweger ligt in dit kistje	de deksel openschuiven vraagt het gebruik van beide handen maak daarbij gebruik van de uitsparing	het deksel kan er helemaal afgeschoven worden voor de montage van de wegervoet is dat niet echt nodig
de drie wegerdelen liggen erin opgeborgen	het briefplateau is er als eerste uitgehaald daarna volgt de ophangbeugel	het wegerframe met de daaraan draaibaar bevestigde aanwijzer past mooi in de kist
schuif de wegervoet nu in de uitsparing op het deksel	de wegervoet zit nu in de deksel	daarna kan de deksel weer dicht geschoven

schuif dan de ophangbeugel in het tunneltje onderop het briefplateau

het briefplateau is daarmee gekoppeld aan de ophangbeugel

het ophangen aan het wegerdeel vergt precisie want het is een klein ophangasje en een klein sleufje

het wegerdraaipunt en het heel kleine ophangasje	het koppelen van de ophangbeugel op het kleine ophangasje	de ophangbeugel hangt nu goed aan het asje
de Guérin brievenweger is gebruiksklaar en staat in rust op nul	hier is de Guérin brievenweger met 10 gram belast	hier staat er 15 gram op de Guérin brievenweger

de Guérin brievenweger op het zelfgemaakte kistje met schuifdeksel

de Guérin brievenweger gemonteerd op een zelfgemaakt hardhouten kistje met opleg-deksel